Når kommentarfelta formar samfunnet
Debattinnlegg i Firdaposten av Stein Kvalsund, COO i Hub for Ocean og samfunnsengasjert innbyggjar i Kinn kommune
“Vi har fått ei ny utfordring for nærings- og samfunnsutvikling”
I den digitale tidsalderen har kommentarfelta under nettartiklar vorte ein sentral arena for offentleg ordskifte. Der folk tidlegare diskuterte ved kjøkenbordet eller på bygdas benk, skjer mykje av dagens meiningsutveksling i kommentarfelta på nett. Etter lang tids lesing av kommentarfelta i lokalpressa, har dette fått meg til å stille meg sjølv nokre spørsmål: Kva skjer eigentleg med eit samfunn der denne forma for debatt får ein stadig større plass? Og korleis påverkar dette utviklinga av både næringsliv og samfunn?
Ei stemme til alle – men på kva premiss? Kommentarfelta har senka terskelen for å ytre seg. Det er i utgangspunktet positivt. Demokrati lev av opne samtalar, og folk flest har no fått ein plattform til å uttrykkje tankar og meiningar. Samtidig har dette ført til eit landskap der dei mest høglydte, polariserte eller provoserande kommentarane ofte får mest merksemd. Når konstruktive nyansar forsvinn i støyen av sterke meiningar og personangrep, risikerer vi at den offentlege debatten vert redusert til eit ekkokammer av sinne, frustrasjon og mistillit.
Mistillit som samfunnsgift: Eit samfunn prega av kommentarfeltkultur kan utvikle ei generell haldning av skepsis – ikkje berre mot politikarar og media, men også mot næringslivet, ekspertar og institusjonar. Det kan bidra til ei svekking av tilliten, som er ein avgjerande ressurs i eit velfungerande samfunn. Når alt frå klimatiltak til offentlege investeringar vert møtt med automatisk motstand og konspirasjonsteoriar, vert det vanskelegare å gjennomføre nødvendige endringar og løfte i fellesskap.
Påverknad på næringslivet: Næringslivet kjenner også trykket frå kommentarfelta. Bedrifter som investerer i grøn omstilling, nye teknologiar eller lokalsamfunnsutvikling kan møte stormar av negativitet – ikkje alltid basert på fakta, men på mistolkingar eller ideologiske motsetningar. Dette kan føre til at verksemder vert meir forsiktige, redde for å ta modige grep, eller vel å leggje investeringar til stader der debattklimaet er meir stabilt og føreseieleg.
I tillegg kan lokal omdømmestyring bli krevjande når eitt kommentarfelt kan øydeleggje ryktet til ei verksemd på få timar – uavhengig av realitetane. Det gjer at fleire aktørar brukar tid og ressursar på å handtere nettdebatt, snarare enn å fokusere på kjerneverksemd og utvikling.
Kva betyr dette for lokalsamfunna? Innbyggarar i små og mellomstore lokalsamfunn, som ofte står i front for å utvikle framtidas bustadmiljø, næringsliv og trivselstiltak, kan oppleve kommentarfelta som både ein vegg og ein vegvisar. Når planar om nytt bustadfelt, ein lokal festival eller ein nyetablering vert møtt med harde og negative kommentarar, kan det skape motløyse blant dei som faktisk ønskjer å bidra til utvikling og fellesskap.
Eit konkret døme kjem frå eit kystsamfunn, som ikkje er i Kinn eller andre nærliggande kommunar, der ein lokal investor saman med kommunen ville etablere eit nytt næringsområde med fokus på marine næringar og småskala foredling av fisk og tang. Prosjektet skulle skape arbeidsplassar, trekkje til seg gründerar og styrkje lokal verdiskaping. Men då planane vart lagt ut på høyring, vart kommentarfelta i lokalavisa raskt dominert av negativitet: “Industrifisering av bygda”, “forgiftar fjorden”, “dette er berre for dei rike”. Trass i grundige konsekvensutgreiingar og opne informasjonsmøte, vart prosessen prega av mistillit, feilinformasjon og støy. Til slutt trekte investoren seg – ikkje på grunn av faglege innvendingar, men på grunn av det polariserte debattklimaet og frykta for langvarig omdømmetap.
I etterkant stod lokalsamfunnet igjen med ei tapt moglegheit – ikkje berre for nye arbeidsplassar, men også for innovasjon og vidareutvikling. For mange lokale eldsjeler og initiativtakarar skapte saka ei kjensle av at det ikkje nyttar å engasjere seg, fordi motstanden i kommentarfelta overskyggjer sakleg dialog og langsiktig tenking.
Kan kommentarfelta også vere ein ressurs? Likevel finst det også lys i mørket. Kommentarfelta kan gi innsikt i kva folk er uroa for, kva behov som rører seg i samfunnet, og kva tema som verkeleg engasjerer. For den som lyttar, kan dette vere ein uvurderleg informasjonskanal. Næringsaktørar, lokalpolitikarar og samfunnsplanleggjarar kan bruke denne innsikta til å skape betre, meir inkluderande løysingar – men berre dersom debatten vert ramma inn med gode modereringspraksisar og respekt for meiningsmangfald.
Vegen vidare – ansvar og refleksjon: Dersom kommentarfelta skal vere ein styrke i samfunnsutviklinga, treng vi ei kulturendring. Det krev betre medvit både frå mediehus, lesarar og næringsliv. Media har eit ansvar for å moderere og løfte fram saklege kommentarar. Lesarar må reflektere over korleis dei bidreg til debattklimaet. Og næringslivet bør vere opent for dialog, men ikkje vere styrt av nettstøy aleine.
Skal vi bygge eit robust samfunn, må vi klare å lytte til kvarandre – også i kommentarfelta. Men vi må òg tore å stille spørsmål ved kva slags samtalar vi vil at framtida skal vere prega av.
